به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ همزمان با برگزاری ششمین انتخابات پارلمانی عراق پس از سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳، این کشور بار دیگر در کانون توجه تحلیلگران سیاسی و افکار عمومی قرار گرفته است. فرایند رأیگیری که از دو روز پیش با مرحله انتخابات ویژه نیروهای امنیتی و نظامی آغاز شده، قرار است روز سهشنبه با مشارکت عمومی رأیدهندگان به اوج خود برسد. در هفتههای گذشته، خیابانهای بغداد و بسیاری از شهرهای عراق مملو از پوسترها و بیلبوردهایی شده که تصاویر نامزدها با پیشینههای سیاسی، قومی و مذهبی گوناگون را به نمایش گذاشتهاند.
مشخصات انتخابات و سهمیهبندیها
بر اساس اعلام کمیسیون عالی مستقل انتخابات عراق، از مجموع داوطلبان، صلاحیت ۷۷۴۴ نامزد برای حضور در رقابت بر سر ۳۲۹ کرسی پارلمان تأیید شده و ۸۴۸ نفر موفق به عبور از مراحل تأیید صلاحیت نشدهاند. دستکم ۲۵ درصد از کرسیها (۸۳ کرسی) به زنان اختصاص یافته و به نامزدهایی تعلق میگیرد که بالاترین رأی را در حوزه انتخابیه خود کسب کنند.
در کنار این سهمیه، ۹ کرسی نیز برای اقلیتهای قومی و مذهبی کنار گذاشته شده است: ۵ کرسی برای مسیحیان و هر کدام یک کرسی برای صابئین مندایی، ایزدیها، شبکها و کردهای فیلی.
انتخابات جاری بر اساس قانون انتخابات اصلاحشده سال ۲۰۲۳ برگزار میشود؛ قانونی که سومین اصلاحیه ساختار انتخابات در عراق است و ۲۷ مارس ۲۰۲۳ درخصوص «فهرست باز» و «نمایندگی تناسبی» به تصویب رسید.
طبق این قانون، هر استان حکم یک حوزه انتخاباتی را دارد و ضریب انتخاباتی براساس تناسب جمعیت و وسعت محاسبه میشود. بهاینترتیب، تعداد کرسیها در استانهای مختلف یکسان نیست. همچنین شرایط رأیدهندگی و نامزدی نیز مشخص شده است: هر شهروند ۱۸ ساله حق رأی دارد و افراد بالای ۲۸ سال با داشتن مدرک معتبر و عدم محکومیت اخلاقی یا سابقه همکاری با حزب منحلشده بعث، قادر به کاندیداتوری هستند.
صحنه سیاسی؛ بازیگران و ائتلافها
۱. جریانهای شیعه
بزرگترین بلوک سیاسی عراق همچنان در اختیار نیروهای شیعه است که با مجموعهای از ائتلافها وارد رقابت شدهاند.
در صدر این مجموعه، ائتلاف بازسازی و توسعه به رهبری محمد شیاع السودانی، نخستوزیر فعلی قرار دارد که ائتلافی بزرگ از گروههای مختلف از جمله جنبش فرات، ائتلاف ملی، عطا، جندالامام، خلایق کربلا، اجتماع نسلها و اتحاد الحلال را گرد هم آورده است.
در میان دیگر جریانهای شیعی، نامهایی چون ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری المالکی، ائتلاف بنیان به رهبری محسن المندلاوی، مجلس اعلا به رهبری همام حمودی و حزب قدرت ملی به رهبری عبدالحسین عبطان قرار دارند. همچنین ائتلاف نیروهای ملی زیر نظر سید عمار حکیم فعالیت میکند و بخشی از نامزدهای ائتلاف پیروزی حیدر العبادی که انتخابات را تحریم کرده، تحت این چتر حضور یافتهاند.
در عین حال، گروه عصائب اهل حق با فهرست «صادقون» به رهبری نعیم العبودی و ائتلاف خدمات به رهبری شبل الزیدی نیز در میدان حاضرند.
در سوی دیگر، جریان صدر به رهبری مقتدی صدر با اعلام تحریم انتخابات، از حضور در این دوره خودداری کرده است؛ تصمیمی که میتواند در میزان مشارکت هواداران این جریان در مناطق مرکزی و جنوبی عراق تأثیر قابل توجهی بگذارد.
۲. جریانهای سنی
در میان جریانهای اهلسنت، ائتلاف پیشرفت به رهبری محمد الحلبوسی، رئیس پیشین پارلمان، از مهمترین بازیگران سیاست انتخاباتی است. این ائتلاف در انتخابات ۲۰۲۱ موفقیت قابلتوجهی کسب کرد و انتظار میرود همچنان از بخت بالایی برای کسب کرسیهای متعدد برخوردار باشد.
همچنین ائتلاف حاکمیت ملی - قانونگذاری شامل خمیس الخنجر، زیادالجنابی و محمود المشهدانی در میدان رقابت حضور دارد.
در کنار آنها، ائتلاف عزم به رهبری مثنی سامرایی برای تصاحب دستکم ۱۵ کرسی در استان انبار و همچنین کرسیهای سنیبغداد وارد رقابت شدیدی با الحلبوسی شده است.
سایر ائتلافهای سنی نیز شامل «نینوا برای اهل نینوا» به رهبری عبدالله الیاور و ائتلاف قاطع به رهبری ثابت العباسی است. در حاشیه رقابتها، حزبی جدید با عنوان هویت ملی نیز فعالیت خود را آغاز کرده که تحت حمایت ریان الکلدانی قرار دارد.
۳. جریانهای کردی
احزاب کرد سومین بلوک مهم انتخابات عراق را تشکیل میدهند. حزب دموکرات کردستان به رهبری مسعود بارزانی و اتحادیه میهنی کردستان به رهبری بافل طالبانی، تصمیم گرفتهاند در این دوره با فهرستهای جداگانه وارد کارزار شوند. حزب دموکرات پایگاه اصلیاش را در اربیل و دهوک دارد، در حالی که اتحادیه میهنی در سلیمانیه از حمایت سنتی برخوردار است.
در کنار این دو جریان اصلی، احزابی همچون نسل نو به رهبری شاسوار عبدالواحد، جنبش تغییر، جبهه خلق به رهبری لاهور شیخ جنگی، اتحادیه اسلامی کردستان و گروه عدالت کردستان وارد رقابت شدهاند.
۴. جریانهای فراقومی و مدنی
در میان احزاب فراملی، ائتلاف جایگزین به رهبری عدنان الزرفی، استاندار پیشین نجف، قابل توجه است. این ائتلاف شامل حزب کمونیست، حزب خانه ملت، حزب استقلال ملی و چند حزب کوچک مدنی است. همچنین ائتلاف دموکراتیک مدنی به رهبری علی الرفاعی با حضور جریان سوسیالـدموکرات، ابتکار ملی و افق نو وارد رقابت شده است.
۵. مسیحیان و ایزدیها
نیروهای سیاسی مسیحی در قالب اتحاد مسیحی با محوریت مجموعهای از احزاب کلدانی، سریانی و ارمنی حضور دارند و در مقابل، با جنبش بابل به رهبری ریان الکلدانی رقابت میکنند.
در سوی دیگر، ائتلاف آرمان ایزدیها با ۳۱ نامزد یکی از مهمترین فراکسیونهای اقلیت ایزدی به شمار میرود. علاوه بر سهمیههای ویژه، برخی نامزدهای ایزدی در ائتلافهای شیعی و کردی نیز حضور دارند.
اولویتهای رأیدهندگان؛ از مطالبه اصلاحات تا خروج نیروهای آمریکایی
تحلیلگران بر این باورند که افکار عمومی عراق در این انتخابات بیش از هر زمان دیگری متأثر از مطالبات اقتصادی، اجتماعی و سیاسی است. طبق ارزیابی امیر السعدی، پژوهشگر سیاسی، خواستههای اصلی رأیدهندگان شامل اصلاح ساختار سیاسی، کاهش سهمیهبندی قدرت و بازنگری در قانون اساسی است.
در کنار چالشهای ساختاری، مسائل روزمره مردم نظیر تأمین برق، آب، سیستم درمانی و آموزشی همچنان در صدر مطالبه شهروندان قرار دارد. نرخ بالای بیکاری، بهویژه در میان جوانان، نیز از مهمترین دغدغههاست.
مبارزه با فساد ساختاری از دیگر اولویتهای رأیدهندگان است؛ موضوعی که طی سالهای اخیر بارها اعتراضات گسترده خیابانی را در پی داشته است.
در بعد سیاست خارجی، موضوع خروج نیروهای آمریکایی از عراق همچنان یکی از محورهای بحثبرانگیز است. نخستوزیر عراق اعلام کرده خروج نیروهای ائتلاف آمریکایی ضدداعش تا سپتامبر ۲۰۲۶ در دستور کار قرار دارد و دولت این مسیر را با جدیت دنبال میکند.
سازوکارهای تضمین سلامت انتخابات
به گفته نبراس المعموری، سخنگوی کمیسیون انتخابات، سازوکارهای نظارتی متعددی برای اطمینان از سلامت انتخابات بهکار گرفته شده است؛ ازجمله نظارت داخلی و خارجی، حضور نمایندگان احزاب در تمام مراحل انتخابات و شفافسازی روندها. بهکارگیری سیستم تشخیص چهره برای احراز هویت رأیدهندگان نیز از نوآوریهای این دوره محسوب میشود.
حیدر البرزنجی، استاد دانشگاه و تحلیلگر سیاسی، پیشبینی کرده میزان مشارکت از ۴۱ درصد در دوره پیش فراتر رفته و به بیش از ۴۵ درصد برسد؛ هرچند عدم حضور جریان صدر ممکن است بر میزان مشارکت اثر کاهنده داشته باشد.
اعلام نتایج و پیامدها
نتایج اولیه معمولاً ۲۴ ساعت پس از پایان رأیگیری اعلام میشود، اما نتایج نهایی پس از بررسی شکایات و رسیدگیهای قضایی منتشر خواهد شد.
به باور کارشناسان، از جمله «امیر السعدی»، ترکیب جدید پارلمان میتواند بر روابط بغداد و اقلیم کردستان سایه افکند. اختلاف بر سر منابع نفتی و شیوه توزیع درآمدها همچنان از موضوعات چالشبرانگیز میان دو طرف است و نتیجه انتخابات ممکن است زمینهساز توافقهای جدید بر اساس توازن قدرت تازه باشد.
این دوره از انتخابات عراق، آزمونی دوباره برای نظام سیاسی این کشور است؛ آزمونی که میزان مشارکت مردم، نحوه چینش ائتلافها و پاسخگویی به مطالبات اجتماعی، چشمانداز آینده بغداد را تا حد زیادی تعیین خواهد کرد.
گزارش از امیر صفره
